W art. 185 tureckiego kodeksu cywilnego (dalej: TMK) czytamy:
W przypadku zawarcia małżeństwa między małżonkami nawiązuje się związek małżeński.
Małżonkowie zobowiązani są wspólnie zapewnić szczęście tego związku oraz wspólnie troszczyć się o opiekę, edukację i wychowanie dzieci.
Małżonkowie są zobowiązani do wspólnego życia, wierności i pomocy sobie nawzajem.Wspomniany przepis jawi się jako „podstawowa/konstytucyjna norma”, która swoje źródło i zakres ochrony instytucji małżeństwa również znajduje w Konstytucji Turcji z 1982 roku.
1. Wspólne zarządzanie związkiem małżeńskim
Zgodnie z wykładnią tureckiego kodeksu cywilnego związek małżeński opiera się na zasadach „równości”, „wspólnych obowiązkach” i „wzajemnym szacunku”. Zasadniczo granice między wspólną i indywidualną przestrzenią życiową małżonków są wyraźnie rozdzielone, aby zapewnić fundamentalną ochronę ich wartości osobowościowych oraz ochrony duchowo-emocjonalnego zaangażowania małżonków. Związek małżeński zaczyna się od formalnego małżeństwa – a nie od ustanowienia faktycznego związku partnerskiego – i trwa aż do rozwiązania małżeństwa.
Według art.186 ust. 2 TMK „Małżonkowie wspólnie zarządzają związkiem małżeńskim”. Dlatego instytucja "gospodarza domu" (tur. reis), w której to mąż był "głową rodziny" wraz z nowelizacją kodeksu cywilnego w 2001 roku została zniesiona. Zarządzanie związkiem małżeńskim stanowi dla małżonków zarówno prawo, jak i obowiązek. W związku z tym odmowa udziału małżonka w zarządzaniu związkiem stanowi naruszenie obowiązku, który wymaga podjęcia środków ochronnych wykonywanych przez sąd rodzinny.
2. Bezpośrednie skutki prawne związku małżeńskiego oraz prawa i obowiązki nałożone na małżonków
a) Obowiązek ochrony dóbr osobistych związanych z instytucją związku małżeńskiego
Przede wszystkim związek małżeński (więź) jest częścią prawnie chronionej osobowości małżonków. W związku z tym ataki na związek małżeński stanowią naruszenie dóbr osobistych małżonków w rozumieniu art. 24 TMK.
W przypadku naruszenia przez jednego z małżonków obowiązków lojalności (wierności) i pomocy wynikających ze związku małżeńskiego, które zostały naruszone przez współmałżonka samodzielnie lub w partnerstwie z osobą trzecią, według orzecznictwa, sytuacja ta nie pozwala pokrzywdzonemu małżonkowi, którego dobra osobiste zostały naruszone, na skorzystanie ze środków ochronnych lub majątkowych na podstawie art. 25 TMK przeciwko małżonkowi naruszającemu. Tak ochrona majątkowa lub dotycząca naruszenia dóbr osobistych przysługuje nie w trakcie trwającego małżeństwa, a jako jeden ze skutków majątkowych przy orzeczeniu rozwodu.
Przykład:
Jeśli mąż dopuści się zdrady, żona może wnieść przeciwko niemu pozew o odszkodowanie materialne i/lub moralne tylko razem z pozwem rozwodowym, a nie w trakcie trwania związku małżeńskiego. Prawa i obowiązki między małżonkami nie mogą być bezprawnie naruszane przez osoby trzecie. Jednakże w przypadku naruszenia praw i obowiązków wynikających z małżeństwa (w tym przypadku mowa jest o zdradzie) przy udziale osoby trzeciej wraz z małżonkiem, powództwo o charakterze majątkowym i innym nie może być wniesione przeciwko osobie trzeciej. Ponieważ w momencie, w którym drugi małżonek uczestniczy w zachowaniu osoby trzeciej, tak jak dobrowolnie zdradził małżonka i tym samym naruszającym dobra osobiste drugiego małżonka, zachowanie to traci swój bezprawny charakter i staje się „zgodne z prawem”.
Z tego powodu do2015 roku praktyka Sądu Najwyższego, która dawała oszukanemu (zdradzonemu) małżonkowi prawo do wytoczenia powództwa o zadośćuczynienie przeciwko osobie trzeciej, która odbyła stosunek seksualny z współmałżonkiem (Y.4.HD., 12.05.2014 T., E.2013/13062 K.2014/7611).
Z drugiej strony Sąd Najwyższy orzeczeniem z 2014 r. przyznał małżonkowi prawo do dochodzenia odszkodowania niemajątkowego nawet wobec osoby trzeciej, która nawiązała tylko stosunek czysto emocjonalny bez współżycia seksualnego z drugim małżonkiem. Analizując orzeczenia Sądu Najwyższego, począwszy od połowy 2015 roku jasno wynika, że zdradzony małżonek, który domagał się odszkodowania za straty moralne od osoby trzeciej, z którą odbył stosunek seksualny jego współmałżonek, nie ma możliwości otrzymania odszkodowania, ponieważ według sądu nie doszło do bezprawnego czynu bezpośrednio przeciwko integralności fizycznej lub psychicznej oszukanego małżonka (Y.4.HD., 07.05.2015 T., E.2014/8569 K.2015/5849).
b) Wspólny obowiązek zapewnienia i utrzymania szczęścia związku małżeńskiego
Małżonkowie ustalają, co jest konieczne do zapewnienia szczęścia związku małżeńskiego, nie indywidualnie, ale wspólnie.
c) Obowiązek wspólnej opieki nad dziećmi małżonków
Kolejnym obowiązek nałożony przez ustawodawcę związany jest z wspólnym obowiązkiem opieki nad dziećmi małżonków, ich wychowaniu, nadzoru oraz edukacji (art. 327 i 186 ust.2 TMK).
d) Obowiązek wierności i lojalności
Obowiązek wierności lojalności wyraża pełne i nieograniczone zaangażowanie małżonków względem siebie. Obowiązek ten obejmuje nie tylko wierność seksualną, ale także wierność emocjonalną, intelektualną i ekonomiczną.
e) Obowiązek wspierania się i pomocy
Kolejnym obowiązkiem bliskim obowiązkowi wierności i lojalności małżonków jest obowiązek pomocy. O ile jednak ciężar wierności i lojalności jest generalnie związany z zachowaniem małżonków wobec osób trzecich, o tyle ciężar pomocy odnosi się w pierwszej kolejności do zachowań wobec drugiego małżonka. Ciężar pomocy może przybrać formę materialną (np. pieniężną), jak również formę niematerialną (np. rada).
f) Obowiązek informowania się nawzajem małżonków
W prawie tureckim małżonkowie mają obowiązek wzajemnego informowania się o swojej sytuacji finansowej (dochodach, majątku i długach) na wniosek drugiego małżonka.
Comments