Wyjście ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Jak wiadomo, w prawie prywatnym obowiązuje zasada swobody umów. Zasada ta pozwala stronom umowy na zawarcie umowy, jej niewykonanie lub rozwiązanie umowy według ich woli. Podstawą założenia spółek jest umowa, więc w przypadku, gdy relacje między wspólnikami stają się nie do zniesienia, możliwe jest, aby wspólnik lub wspólnicy opuścili spółkę bez jej rozwiązania. Jednym z podstawowych zasad prawa spółek jest ciągłość istnienia spółki, dlatego ostatecznym rozwiązaniem w przypadku wystąpienia wspólnika z spółki jest jej rozwiązanie. Wyjście ze spółki można zdefiniować jako zakończenie relacji między wspólnikiem a spółką. Prawo do wyjścia jest prawem osobistym i ochronnym. Prawo to kończy status wspólnika, dlatego jest prawem nowotwórczym. W spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, jednostronne opuszczenie spółki przez wspólnika nie jest zasadniczo akceptowane przez ustawodawcę, dlatego możliwe jest opuszczenie spółki przez wspólnika za zgodą umowy lub z uzasadnionym powodem prawnym.
Prawo do wyjścia reguluje artykuł 638 TTK:
(1) Umowa spółki może przyznać wspólnikom prawo do wyjścia ze spółki, mogąc jednak określić warunki jego realizacji.
(2) Każdy wspólnik może w przypadku wystąpienia uzasadnionych przyczyn wnieść pozew o decyzję o jego wyjściu ze spółki. Sąd na wniosek może zdecydować o zawieszeniu części lub całości praw i obowiązków wspólnika lub o innych środkach zapewniających zabezpieczenie sytuacji wnioskodawcy w czasie trwania postępowania.1.1. Warunki Wpisania Prawa do Wyjścia do Umowy Spółki
Zgodnie z artykułem 638/1 TTK, możliwość wyjścia wspólnika ze spółki może być określona w umowie spółki, a także uzależniona od określonych warunków. Dodatkowo, zgodnie z artykułami 26 i 27 TBK, prawo wyjścia nie może naruszać przepisów prawa, praw osobistych i porządku publicznego, ani też nie może być ustalone na zbyt wysokim poziomie lub całkowicie zniesione. Ponieważ przyznanie prawa wyjścia w umowie spółki jest dobrowolne, możliwe jest, że w umowie spółki nie przyznano prawa wyjścia lub przyznano je tylko w określonych warunkach. Jeśli umowa spółki nie przewiduje prawa wyjścia, wspólnik może wystąpić do sądu z roszczeniem o prawo wyjścia w przypadku uzasadnionych przyczyn.
Jeśli prawo wyjścia jest przewidziane w umowie spółki, wspólnik pragnący opuścić spółkę może to zrobić za pomocą jednostronnego oświadczenia, bez konieczności postępowania sądowego. Oświadczenie należy skierować do zarządu spółki.
Jeśli w umowie przewidziane są specjalne warunki dla wyjścia, wspólnik lub spółka mogą złożyć pozew o ustalenie, czy warunki te zostały spełnione w danej sprawie.
1.2. Uzasadniony Powód
Instytucja wyjścia nie jest zgodna z zasadami i strukturą spółek kapitałowych, ponieważ w takich spółkach obowiązuje zasada ochrony kapitału. Ustawodawca nie przewidział instytucji wyjścia ani usunięcia w przypadku spółek akcyjnych. Jednak dla spółek z ograniczoną odpowiedzialnością taka instytucja istnieje. Uzasadniony powód jest jednym z ważnych powodów umożliwiających wyjście wspólników ze spółki. Uzasadniony powód stanowi wyjątek od zasady wierności umowie, a w przypadku jego istnienia nie można oczekiwać, że wspólnik pozostanie w spółce. Ustawodawca przyznał wspólnikom prawo do wyjścia ze spółki w przypadku uzasadnionych przyczyn, określając w artykule 638/2 TTK:
Każdy wspólnik może w przypadku wystąpienia uzasadnionych przyczyn wnieść pozew o decyzję o jego wyjściu ze spółki. Sąd na wniosek może zdecydować o zawieszeniu części lub całości praw i obowiązków wspólnika lub o innych środkach zapewniających zabezpieczenie sytuacji wnioskodawcy w czasie trwania postępowania.Pozew musi być skierowany przeciwko spółce. Wyrok sądowy stwierdza, że pozew o wyjście ze spółki powinien być kierowany przeciwko spółce, w przeciwnym razie zostanie odrzucony z powodu braku legitymacji biernej. W zakresie uzasadnionych przyczyn, sąd ocenia, czy relacja partnerska jest nadal trwała. Na przykład, w jednym z orzeczeń stwierdzono, że:
Sąd, na podstawie oceny całej dokumentacji i po zastosowaniu wyroku kasacyjnego, stwierdził, że relacja między wspólnikami musi opierać się na zaufaniu, a jeśli w trakcie postępowania nie było takiego zaufania, kontynuowanie współpracy nie przynosiło korzyści stronom ani spółce, ponieważ w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością element osobowy jest kluczowy.
Wyrok Yargıtay - 11. HD., E. 2021/6313 K. 2022/4505 T. 6.6.2022Inne orzeczenie stwierdza:
W sprawie dotyczącej wyjścia ze spółki w ramach artykułu 638/2 TTK, gdzie powód podniósł, że zmieniono umowę spółki bez jego zgody i był obrażany przez innych wspólników, sąd uznał, że powód miał uzasadnione przyczyny do wyjścia ze spółki.
Wyrok Yargıtay - 11. HD., E. 2019/3224 K. 2020/2963 T. 17.6.2020Kolejne orzeczenie uznaje, że:
Jeśli wspólnik musi ciągle ubiegać się o informacje od zgromadzenia wspólników i sądu, może to stanowić uzasadniony powód do wyjścia ze spółki.
Wyrok Yargıtay - 11. HD., E. 2018/4372 K. 2018/6663 T. 24.10.2018W kontekście orzecznictwa, uzasadniony powód można zdefiniować jako okoliczności, w których kontynuowanie relacji partnerskiej w ramach zasady uczciwości nie jest możliwe. Ustawodawca nie określił precyzyjnie granic tego pojęcia, pozostawiając ocenę sądom.
1.2.1. Czy Pozew o Uzasadniony Powód Podlega Mediacjom?
Innym istotnym zagadnieniem jest to, czy taki pozew podlega obowiązkowi mediacji. W praktyce, lokalne sądy i sądy apelacyjne często odrzucają pozwy dotyczące wyjścia i podziału majątku, jeśli nie przeprowadzono mediacji przed wniesieniem pozwu. Na przykład:
Pozew dotyczy wyjścia ze spółki na podstawie artykułu 638 TTK oraz roszczenia o podział zysku i wypłatę udziałów… Zgodnie z artykułem 5/A-1 ustawy 7155 z dnia 20 grudnia 2018 r., przed wniesieniem pozwu w sprawach cywilnych, w tym roszczeń o zapłatę, konieczne jest przeprowadzenie mediacji. W przypadku braku mediacji, pozew zostanie odrzucony z powodu braku spełnienia warunków formalnych.
Wyrok Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 11. HD T:03.11.2021, E:2020/68, K:2021/1655Dlatego zaleca się, aby pozwyo wyjście ze spółki były poprzedzone mediacją, nawet jeśli obecnie nie ma przepisu w Kodeksie cywilnym nakładającego taki obowiązek.
1.3. Skutki Ustanowienia Udziału Wspólnika
Gdy wspólnik występuje ze spółki, jego udział musi zostać rozliczony przez spółkę. Zgodnie z artykułem 638/3 TTK, jeśli spółka jest w stanie płynności, wspólnik powinien otrzymać kwotę odpowiadającą jego udziałowi w kapitale spółki, od której w momencie wyjścia, w przeciwnym razie, spółka odpowiada za wartości majątkowe. Po wyjściu wspólnika, spółka musi przeliczyć jego wkład na wartość pieniężną lub wydać rzeczy, które zostały wniesione. Ostateczne rozliczenie również może obejmować nieprzewidziane zobowiązania, które są wymagalne w momencie wystąpienia wspólnika. Jeśli spółka nie jest w stanie płynności, może potrzebować więcej czasu na wypłatę lub spłata może być opóźniona, co może prowadzić do sporów sądowych dotyczących wysokości lub terminu płatności.
Na podstawie tych przepisów, wspólnik może wymagać od spółki płatności w gotówce lub w innej formie, której umowa spółki nie określa. Jeśli umowa spółki nie przewiduje specjalnych zasad dotyczących wyjścia wspólnika, następuje wówczas typowe rozliczenie według ogólnych zasad.
2. Odpowiedzialność wspólnika po wyjściu
Po wyjściu ze spółki wspólnik nie ponosi już odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe po dacie wyjścia. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki sprzed wyjścia wspólnika nadal istnieje, o ile nie zostanie wyraźnie zwolniony przez wierzycieli lub w umowie spółki. Po wyjściu wspólnik nadal może być pociągnięty do odpowiedzialności za zobowiązania, które powstały przed jego wyjściem. W tym zakresie obowiązuje zasada, że wspólnik ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki do wysokości swojego wkładu. (Yargıtay, E. 2021/15207 K. 2022/2858 T. 24.1.2022).
Wspólnik może również wnieść skargę do sądu, aby zwolnić się od odpowiedzialności w przypadkach, gdy spółka zaciągnęła zobowiązania po jego wyjściu. W takim przypadku sąd będzie oceniać, czy powiadomienie wierzycieli i formalności związane z wyjściem zostały prawidłowo przeprowadzone. (Yargıtay, E. 2021/3069 K. 2021/10818 T. 12.10.2021).
Wspólnik ma prawo do wyjścia ze spółki zgodnie z umową lub na podstawie uzasadnionych przyczyn. Proces ten musi być dokładnie przemyślany i przeprowadzony zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, aby uniknąć przyszłych sporów dotyczących odpowiedzialności i rozliczeń. Prawo wyjścia jest ważnym elementem regulującym relacje w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i wymaga odpowiedniego zabezpieczenia interesów zarówno wspólnika, jak i spółki.
2. Usunięcie wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Usunięcie wspólnika można określić jako zakończenie jego związku ze spółką bez jego zgody. Innymi słowy, oznacza to zakończenie stosunku wspólnika z firmą na podstawie decyzji spółki lub wyroku sądowego, mimo jego braku zgody. Zgodnie z artykułem 640 tureckiego Kodeksu Handlowego (TTK):
(1) Umowa spółki może przewidywać przyczyny, dla których wspólnik może być usunięty z spółki na podstawie decyzji zgromadzenia wspólników.
(2) Wspólnik może wnieść pozew o uchwałę w ciągu trzech miesięcy od doręczenia decyzji o usunięciu przez notariusza.
(3) Można również usunąć wspólnika na podstawie decyzji sądu, na podstawie uzasadnionych przyczyn zgłoszonych przez spółkę.2.1. Usunięcie na podstawie przyczyn przewidzianych w umowie spółki i decyzji zgromadzenia wspólników
W przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością usunięcie wspólnika na podstawie przyczyn przewidzianych w umowie spółki i decyzji zgromadzenia wspólników zostało wprowadzone po raz pierwszy w artykule 640 tureckiego Kodeksu Handlowego. Aby usunąć wspólnika na podstawie decyzji zgromadzenia wspólników, w umowie spółki muszą być przewidziane odpowiednie regulacje. Zgodnie z artykułem 640/1 TTK, jeśli w umowie spółki przewidziano konkretne przyczyny, wówczas zgromadzenie wspólników może podjąć decyzję o usunięciu wspólnika, pod warunkiem że spełnione są wymogi określone w artykule 621/1-h TTK, czyli „co najmniej dwie trzecie głosów reprezentujących, oraz większość głosów w całym kapitale zakładowym”. Wymogi te odnoszą się do zasadności usunięcia, które zostały określone w umowie spółki w momencie jej założenia. Jeżeli umowa spółki nie zawierała takich postanowień w momencie założenia, zmiana umowy w celu usunięcia wspólnika wymaga jednomyślności zgodnie z artykułem 621/3 TTK. Celem tych regulacji jest zapewnienie ciągłości działalności spółki i ochrona mniejszości. Ponadto, przy podejmowaniu decyzji o usunięciu wspólnika przez zgromadzenie, wystarczające jest spełnienie warunków określonych w umowie spółki, a badanie, czy istnieją uzasadnione przyczyny, nie jest wymagane.
Decyzja o usunięciu wspólnika przez zgromadzenie jest nowym prawem. Dlatego ważne jest doręczenie decyzji. Ustawodawca, zgodnie z artykułem 640/2 TTK, przewidział specjalną formę doręczenia decyzji o usunięciu, poprzez przekazanie jej notarialnie. Doręczenia dokonują zarządcy spółki. Wspólnikowi, który został usunięty na podstawie decyzji zgromadzenia, przysługują skutki prawne od dnia doręczenia decyzji. Wspólnik ma trzy miesiące od doręczenia decyzji na wniesienie pozwu o uchwałę; jeśli nie złoży pozwu, decyzja staje się ostateczna. Sąd w tym zakresie ocenia zarówno spełnienie warunków dla wniesienia pozwu, jak i istnienie przyczyn przewidzianych w umowie spółki, lecz nie bada, czy przyczyny są uzasadnione.
2.2. Usunięcie wspólnika z uzasadnionych przyczyn
W przypadku usunięcia wspólnika z uzasadnionych przyczyn konieczne jest, aby przed wytoczeniem sprawy, została podjęta stosowna decyzja zgromadzenia wspólników. Jeżeli warunki te nie są spełnione, sąd wyznacza spółce termin na podjęcie właściwej decyzji przez zgromadzenie; brak spełnienia warunków w wyznaczonym terminie skutkuje oddaleniem pozwu z braku spełnienia wymogów proceduralnych. Pozew jest składany przez zarząd spółki lub zarządy, jeżeli wspólnik, którego chce się usunąć, jest zarządcą, wtedy pozew składają pozostali zarządcy. W przypadku gdy jedyny zarządca został usunięty przez zgromadzenie, a nie wyznaczono nowego zarządcy zgodnie z artykułem 630/1 TTK, sprawa może być rozpatrywana przez sąd z pomocą kuratora powołanego zgodnie z artykułem 426 TTK.
Ustawodawca nie określał terminu na wniesienie pozwu o usunięcie wspólnika, jednak brak terminu może prowadzić do prawnej niepewności. Dlatego sądzimy, że spółka powinna wnieść pozew w rozsądnym czasie.
Ponadto, w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, pojęcie „uzasadnionych przyczyn” jest definiowane jako sytuacje, w których kontynuowanie stosunków spółkowych nie jest oczekiwane od stron w świetle zasady uczciwości, dlatego nie będziemy ponownie omawiać tych kwestii.
Comments