Elatmanın Önlenmesi – czyli ochrona właściciela nieruchomości w Turcji przed nieuprawnionym korzystaniem z jego własności

I. Wprowadzenie

W tureckim prawie cywilnym właściciel nieruchomości (malik), zgodnie z art. 683 ust. 2 Tureckiego Kodeksu Cywilnego („Türk Medeni Kanunu” – TMK), może dochodzić ochrony swojej własności poprzez tzw. „dawę o zaprzestanie naruszenia posiadania” („elatmanın önlenmesi davası”). Jest to środek ochrony przed wszelkimi bezprawnymi ingerencjami osób trzecich w sferę posiadania właściciela.

Zgodnie z cytowanym przepisem:

„Właściciel może domagać się usunięcia skutków naruszenia i zapobieżenia wszelkim nieuprawnionym ingerencjom.”(TM art. 683/2)

II. Kiedy elatma (ingerencja) nie jest bezprawna?

Aby roszczenie właściciela zostało uwzględnione, ingerencja w jego prawo musi być bezprawna (haksız). Nie każda ingerencja spełnia ten warunek – np. jeśli osoba trzecia korzysta z nieruchomości na podstawie umowy, decyzji administracyjnej lub innego uzasadnionego tytułu prawnego, to nie można mówić o bezprawności.

Jedną z kluczowych linii obrony pozwanego jest wykazanie, że właściciel udzielił zgody (muvafakat) na korzystanie z nieruchomości. Taka zgoda może mieć formę wyraźną (słowną lub pisemną) albo dorozumianą (przez milczące tolerowanie korzystania z nieruchomości).

Przykład 1 – zgoda właściciela, późniejsze jej cofnięcie

Jeżeli właściciel pozwala swojemu dziecku i jego małżonkowi (synowi i synowej) zamieszkiwać w domu, to przez cały czas trwania tej zgody nie można mówić o bezprawnym naruszeniu posiadania. Jednakże w momencie cofnięcia zgody – np. przez wysłanie notarialnego wezwania do opuszczenia nieruchomości – lub nawet samo wniesienie sprawy sądowej – uważa się, że zgoda została cofnięta.

📌 Wyrok Sądu Najwyższego Turcji (Yargıtay) z 4.11.2009, sygn. 2009/1-401 E., 2009/473 K.:„Wniesienie pozwu oznacza cofnięcie uprzednio udzielonej zgody.”

Przykład 2 – brak umowy najmu i ustanie zgody

Jeżeli nie istnieje żadna pisemna umowa najmu, a właściciel tolerował obecność pozwanego na nieruchomości, to samo cofnięcie zgody (np. przez wezwanie lub wniesienie sprawy) czyni dalsze korzystanie bezprawnym.

📌 Wyrok Yargıtay 1. Hukuk Dairesi z 1994 r.:„Nawet jeśli pozwany uczynił pewne nakłady lub poprawił wartość nieruchomości (np. upiększył ogród), to nie niweluje to faktu bezprawnej ingerencji – ewentualne roszczenia powinien kierować w odrębnej sprawie.”

III. Obowiązek znoszenia elatmy przez właściciela

W niektórych przypadkach właściciel ma obowiązek znoszenia ingerencji – jeżeli wynika to np. z:

• prawa sąsiedzkiego (kanalizacja, przewody, dym),

• prawa drogi koniecznej (geçit hakkı),

• tytułu prawnego przysługującego osobie trzeciej (użytkowanie, umowa dzierżawy, dożywocie).

Wówczas nie mamy do czynienia z bezprawnym naruszeniem, a powództwo podlega oddaleniu.

IV. Ciężar dowodu – kto musi co udowodnić?

W sprawach tego typu:

• Powód (właściciel) musi udowodnić swoje prawo własności oraz fakt naruszenia (ingerencji).

• Pozwany może skutecznie się bronić, wykazując istnienie zgody właściciela, tytułu prawnego (np. umowy), albo szczególnych okoliczności wyłączających bezprawność.

V. Praktyczne wnioski dla Polonii mieszkającej w Turcji

• Jeżeli oddajesz do użytkowania swoją nieruchomość członkowi rodziny lub innej osobie, warto zachować pisemny dowód zgody lub umowę, choćby najprostszą.

• Jeśli chcesz zakończyć korzystanie przez tę osobę – najlepiej wyślij notarialne wezwanie (ihtarname) lub wniesienie sprawy sądowej potraktuj jako akt cofnięcia zgody.

• W sytuacji, gdy korzystający nie posiada żadnego prawa rzeczowego ani umowy – możesz skutecznie dochodzić usunięcia naruszenia oraz odszkodowania (ecrimisil).

📚 Podstawa prawna:

• Türk Medeni Kanunu (Turecki Kodeks Cywilny), art. 683

• 3091 sayılı Kanun – Ustawa o zapobieganiu naruszeniom posiadania nieruchomości

• Orzecznictwo Sądu Najwyższego (Yargıtay)

#prawo #nieruchomości #Turcja #własność #prawocywilne #ochronawłasności #PoloniaWTurcji #sprawyspadkowe #prawnikTurcja #adwokatTurcja