top of page
Szukaj
Zdjęcie autoraJoanna Kuruçaylıoğlu

Spedytor jako Przewoźnik: Zakres Odpowiedzialności w Tureckim Kodeksie Handlowym

WPROWADZENIE

W transporcie morskim, lotniczym i drogowym odbiorca, sprzedawca, zainteresowany ładunkiem, przewoźnik lub zleceniodawca mogą zawierać umowy z innymi osobami/agencjami w celu zlecenia przewozu swoich towarów, bez zajmowania się samą operacją transportową. Zlecenie transportu innym osobom trzecim jest korzystne pod względem czasu i kosztów, a także chroni interesy handlowe stron dzięki zaangażowaniu specjalistów w tej dziedzinie. Osoby odpowiedzialne za organizację transportu, które przejmują zadanie „zlecenia” przewozu towarów, nazywane są spedytorami. Jednakże, w zależności od charakteru umowy i zobowiązań spedytora wynikających z umowy, może on również realizować przewóz samodzielnie. W takim przypadku, spedytor może być odpowiedzialny za prawa i obowiązki wynikające z przewozu, podobnie jak przewoźnik.


Niniejszy artykuł omawia charakter prawny spedytora oraz jego odpowiedzialność wobec stron umowy przewozowej i osób zainteresowanych ładunkiem na podstawie umowy przewozowej.


A. UMOWA SPEDYCYJNA

Umowa spedycyjna jest regulowana w artykułach 917-930 tureckiego Kodeksu Handlowego (TTK) pod tytułem „Przewóz”. Zgodnie z artykułem 917 TTK, umowa spedycyjna zobowiązuje spedytora do zlecenia przewozu towaru, a zleceniodawcę do zapłaty ustalonej w umowie kwoty. Jak wynika z tekstu ustawy, podstawowym zobowiązaniem spedytora jest organizacja transportu. W tym kontekście, choć spedytor nie jest zobowiązany do przewozu towaru, musi zapewnić jego dostarczenie w terminie określonym w umowie. Spedytor działa we własnym imieniu, ale na rachunek osoby, która zleciła mu przewóz, i podejmuje działania w celu realizacji tego przewozu. W tym sensie, można powiedzieć, że spedytor działa jako pośrednik.


W drugiej części artykułu 917 TTK stwierdza się, że „spedycja jest działalnością gospodarczą”, co oznacza, że spedytor musi wykonywać tę pracę zawodowo i stale. W poprzednim Kodeksie Handlowym (6762) artykuł 808 przewidywał, że spedytorem może być jedynie osoba, która zawodowo zajmuje się tą działalnością, a obecnie to samo reguluje artykuł 917 nowego TTK.


B. ODPOWIEDZIALNOŚĆ SPEDYTORA

Artykuł 918 TTK, zatytułowany „Zlecenie przewozu towaru”, określa obowiązki spedytora w następujący sposób:

1. Obowiązek zlecenia przewozu towaru obejmuje organizację przewozu, a w szczególności:
a) Określenie środków transportu i trasy,
b) Wybranie przewoźnika lub przewoźników oraz zawarcie umów dotyczących przewozu, magazynowania i spedycji,
c) Przekazanie przewoźnikowi lub przewoźnikom niezbędnych informacji i instrukcji,
d) Zabezpieczenie praw do odszkodowania zleceniodawcy.

Oprócz powyższych obowiązków, w zakres obowiązków spedytora wchodzą również czynności takie jak ubezpieczenie, pakowanie i odprawa celna towarów, zgodnie z umową, oraz przestrzeganie instrukcji zleceniodawcy i dbanie o jego interesy. Spedytor musi osobiście wykonywać zlecenie przewozu. Zastępstwo może mieć miejsce tylko wtedy, gdy zleceniodawca wyrazi na to wyraźną zgodę w umowie.


Artykuł 928 TTK przewiduje odpowiedzialność spedytora za utratę lub uszkodzenie towaru. Przepis ten odnosi się do odpowiedzialności spedytora za utratę i uszkodzenie ładunku, kiedy ten znajduje się w jego posiadaniu. Aby odpowiedzialność ta mogła zostać zrealizowana, konieczne jest istnienie ważnej umowy spedycyjnej oraz posiadanie towaru przez spedytora. Spedytor przechowuje towary w imieniu i na życzenie zleceniodawcy, który jest uznawany za pośredniego posiadacza. Jednakże spedytor ma obowiązek starannego przechowywania towarów i ich dostarczenia, co wiąże się z odpowiedzialnością opartą na winie i obowiązkiem staranności.


Artykuł 928 TTK reguluje również odpowiedzialność spedytora za szkody inne niż utrata lub uszkodzenie towaru. Zgodnie z tym przepisem, spedytor odpowiada tylko wtedy, gdy naruszy swoje zobowiązania umowne. Jeśli spedytor podjął niezbędne środki, a szkoda była nieunikniona, może zostać zwolniony z odpowiedzialności. W przypadku, gdy szkoda powstała z winy zleceniodawcy lub specyficznej cechy towaru, wysokość i zakres odszkodowania będą ustalane z uwzględnieniem tych czynników.


Choć w odpowiednich przepisach TTK nie ma bezpośredniego odniesienia do odpowiedzialności spedytora za opóźnienie dostawy, można założyć, że zgodnie z jego umowną odpowiedzialnością i obowiązkiem staranności, spedytor będzie odpowiedzialny za opóźnienie w dostawie w przypadku swojej winy. Ponadto, zgodnie z artykułem 929 TTK, spedytor jest odpowiedzialny za działania lub zaniechania osób, którymi się posługuje przy wykonywaniu swoich obowiązków.


Należy zauważyć, że spedytor zobowiązuje się do zlecenia przewozu towaru. Jeżeli działalność spedytora wykracza poza pośrednictwo i obejmuje przewóz towarów, jego odpowiedzialność zmienia się w zależności od charakteru tej działalności.


C. ODPOWIEDZIALNOŚĆ SPEDYTORA JAKO PRZEWOŹNIKA

Artykuł 926 TTK stanowi:

Spedytor może sam podjąć się przewozu towarów. W takim przypadku, w zakresie praw i obowiązków wynikających z przewozu, będzie on uznawany za przewoźnika. Wówczas, oprócz wynagrodzenia za swoje usługi, może również żądać normalnego frachtu.

Zgodnie z tym przepisem, jeżeli spedytor podejmuje się przewozu towarów, będzie on uznawany za przewoźnika pod względem praw i obowiązków związanych z przewozem. Niemniej jednak, terminy „przewoźnik” i „zleceniodawca” w ogólnym sensie transportu mogą nie obejmować wszystkich przypadków przewidzianych w specjalnych przepisach dotyczących różnych rodzajów transportu. W doktrynie i w prawie porównawczym uznaje się jednak, że przepisy dotyczące spedycji mają również zastosowanie do transportu morskiego. W artykule 902 TTK znajduje się następujący przepis:

Przepisy rozdziałów pierwszego i drugiego tej Księgi mają zastosowanie do umów przewozowych obejmujących różne rodzaje transportu, jeśli spełnione są wszystkie poniższe warunki:
a) Przewóz towarów opiera się na umowie przewozowej stanowiącej całość,
b) Przewóz odbywa się różnymi środkami transportu,
c) Jeżeli strony zawarłyby odrębne umowy dla każdego rodzaju transportu, co najmniej dwie z tych umów podlegałyby różnym przepisom,
d) O ile przepisy międzynarodowych konwencji, których stosowanie jest obowiązkowe, nie stanowią inaczej.”

Spedytor, który podejmuje się przewozu towarów, odpowiada za przewóz na zasadach przewidzianych dla przewoźników. W przypadku, gdy działalność spedytora obejmuje przewóz towarów, jego odpowiedzialność jest określana zgodnie ze specjalnymi przepisami dotyczącymi przewoźników, a nie przepisami dotyczącymi spedytorów zawartymi w artykule 928 TTK.


Przykładowo, w decyzji Sądu Apelacyjnego Izmir (z dnia 10.03.2005 r., sygn. akt E.2004/13687, K.2005/2725) uznano, że spedytor, który podejmuje się przewozu towarów, będzie traktowany jak przewoźnik, a odpowiedzialność spedytora w takim przypadku będzie określana zgodnie z przepisami dotyczącymi przewoźników.


Comments


bottom of page